ՇԵՆՇՈՂ ԽԱՌՆԱՇՓՈԹ
«Ֆանտաստիկ գեղեցկությունը» Այվազովսկու «Փոթորիկ» նկարում էր արտացոլված, որը վրձնել էր ծովանկարչության հանճարը 1872-ին։ Երրորդ Հանրապետության ոչ նախկին, ոչ էլ ներկա բարձրագույն կառավարիչները նման սխրանք չեն գործել, այն է` չեն գնել որևէ նշանավոր ստեղծագործություն և չեն նվիրաբերել Հայաստանի ազգային պատկերասրահին, Սարյանի և Քոչարի, Գորկու և Կոջոյանի, Կալենցի և այլոց թանգարաններին։ Բնականաբար, դույզն-ինչ հույս չեմ տածում, որ ներկա կառավարությունն ու խորհրդարանը ժամանակակից հայ կերպարվեստը գրամ առ գրամ կկշռեն և կգնահատեն որպես երկրի քաղաքակրթության, այն է` տնտեսության և մշակույթի զարգացման ահռելի ներուժով լեցուն քարշակ։ Սակայն, ինչպես նախկինում, այնպես էլ այսօր մեր իշխանախմբերը սիրահոժար և կամովին կաշկանդված են երկրի քաղաքակրթական վերածննդի հարցերում։ Հանրահայտ են կաշկանդիչ համաշխարհային կառույցները և նրանց հայաստանյան երկնագույն ու դարչնագույն ներկայացուցչությունները, որոնք գործում են գերհամերաշխ, անվարան և մարտունակ, ոտան կոխան դարձնելով այն ամենը, ինչը ազգային է, առաջընթացային է, վերջապես` փրկօղակ է երկրի համար։ Մի խոսքով մեր իշխանակառավարական վերնադասերում այժմ իշխում է հակաբանական մի գործընթաց, որը թերևս անվանակոչենք շենշող խառնաշփոթ։
(Այս խառնաշփոթն առայժմ անբեկանելի է, և կվերանա միայն նոր իշխանակարգի, այն է` Հայկական շնորհապետական 4-րդ հանրապետության ձևավորմամբ։ Հույս ունեմ, որ գալիք աշնանը, ավելի ստույգ` գալիք սեպտեմբերի 21-ին, կառավարական տան ժամացույցը կղողանջի եկեղեցական զանգահարությամբ, և ի լուր Հայկական աշխարհի կվերահռչակվի ՀՀ անկախությունը)։
Այժմ փորձեմ սատարման ակնկալիքով խոսքս ուղղել գործող կառավարությանը, Երևանի քաղաքապետին և հանրապետության մյուս բոլոր քաղաքների ղեկապետերին ու մարզպետերին` և՛ ռոմանտիկ, և՛ գործնական առաջարկությամբ։
ԱՆՑՈՒՄ ՔԱՎԱՐԱՆՈՎ
Արգո կառավարիչներ, իշխանավորք և այլք, մի պահ թոթափեք ձեզ կաշկանդող զսպակապերը և իրականացրեք նվաստիս կողմից ձեզ բազմիցս ներկայացված երկրաշեն նախագծերից ահա այս մեկը` «Յուրաքանչյուր հայի տանը` մեկ քանդակ և երկու նկար»։ Հարգելիներս, ես խոհեմաբար չեմ առաջարկում ձեզ, որ մինչև գալիք սեպտեմբեր ազնվականացնեք ձեր «արյուն-քրտինքով վաստակած» աստղաբաշխական աշխատավարձերն ու պարգևավճարները և լծվեք «Յուրաքանչյուր հայի տանը` մեկ քանդակ և երկու նկար» նախագծի կենսագործմանը։ Չեմ առաջարկում, քանի որ երիցս համոզված եմ` դուք պատրաստ չեք նման զոհաբերության։ Մնում է, ի հաշիվ պետական բյուջեի պահուստային գումարների, զարկ տաք առաջարկիս իրականացմանը։
Մի խոսքով, անցեք կերպարվեստի քավարանով։ Նախ` պետք է պեղել հայկական կերպարվեստի ներկա հանքավայրը և «հայտնաբերել» առնվազն 1000 նկարչի և քանդակագործի։ Ավելի ստույգ` հայտնաբերել նրանց ստեղծագործությունները, գեղանկարները, դեկորատիվ-կիրառական արվեստի նմուշները և այլն։ Ընդ որում, 1000 ստեղծագործողները սիրով կաջակցեն ձեզ, կտրամադրեն իրենց լավագույն ստեղծագործությունների լավորակ լուսանկարները, նշելով գինն ու անվանումը, չափերն ու ստեղծման տարեթիվը, նաև իրենց լուսանկարներն ու կոնտակտային տվյալները։ Այսպիսով ձեզ մնում է Երևանում և հանրապետության մարզերում տեղադրել համապատասխան գովազդային վահանակներ` «Յուրաքանչյուր հայի տանը` մեկ քանդակ և երկու նկար» խորագրով։ Հասկանալի է, որ այս աննախադեպ գովազդային վահանակներն անհրաժեշտ է տեղադրել տեսանելի վայրերում և բանուկ հատվածներում։ Ի դեպ, նախագիծն իրականացնելիս մեր նվիրյալ կառավարությունը կունենա սեփական շահաբաժին` յուրաքանչյուր վաճառված ստեղծագործության, դիցուք, 25 տոկոսը։ Կատակու՞մ եմ։ Ամենևին։ Վերոնշյալ տոկոսային գումարները կվերադառնան պետական բյուջե և լիովին կծածկեն վահանակների վրա կատարված ծախսերը։
Մեր ներկա կառավարությունը և իշխանական մարմինները և նրանց կամա-ակամա կցորդված մեծահարուստները պետք է դառնան առաջին գնորդները։ «Իմ քայլը» իշխող կուսմարմինը և նրան կամավոր-պարտադիր հիմունքներով բռնակցված խորհրդարանական և արտախորհրդարանական կուսակցությունները, նաև ՀՀ նախագահն ու նրա աշխատակազմը, նաև Հանրային խորհուրդը, Երևանի և մյուս քաղաքների քաղաքապետերն ու ավագանիները և, իհարկե, աշխատակազմերը, մարզպետարանների ծառայողները` մարզպետաց ղեկավարությամբ, այո՛, պետք է որ օրինակ ծառայեն, դառնան առաջին գնորդները։ Մի խոսքով, գեղագիտական ազնվականությամբ պարուրեք ձեր բնակարանն ու աշխատավայրը, ձեռք բերեք նկար և քանդակ, արդի վարպետների կերտած գեղանկար գորգ և կարպետ, դեկորատիվ-կիրառական արվեստի ինքնատիպ նմուշներ և այլն։ Մի խոսքով, իշխանությունն ու կառավարությունը կարող են իրենց անհամարժեք աշխատավարձերն ու մարտահրավերային պարգևավճարները ազնվացնել` մոլեմսխուն այդ փողերը դարձնելով շրջանառվող միջոցներ։ Ի վերջո, ակնհայտ է, որ գործող իշխանությունն ու կառավարությունը ռազմավարական հիմնարար խնդիրներ լուծել անկարող են։ Փայլուն լուծում են իրադարձային հարցեր, մեծ մասամբ` ցուցքային բովանդակությամբ։
Ի մեծ ցավ մեր արվեստասեր հասարակության` ստվար հատվածն անկարող է գնելու սիրտը շահած նկարն ու քանդակը, զի ունի բարձր ճաշակ, բայց սմքած դրամապանակ։ Անելանելի այս վիճակը շտկելի է։ Գործող կառավարությունը, առանց սահմանադրական կարգը խախտելու կարող է պարզել ազգային ժամանակակից կերպարվեստին սատարելու դրոշը և, անվարան կանգնելով յուրաքանչյուր վահանակի տակ, գնել մեկ արվեստի գործ` դառնալով արդի հայ կերպարվեստի մեկենաս։ Սա պատրա՞նք է։ Կարծես` այո։ Բայց պատրանքը կարող է փոխարկվել իրականության, եթե միայն ներկա օրերին վարչապետն ու քաղաքական մենիշխանության առաջնորդը դարձի գա, գնի քանդակ ու նկար, իր առանձնատունն ու աշխատավայրը սեփական միջոցներով, որմնանկարներով և հարթաքանդակներով զարդարի։ Եվ կշահի, կասկած չկա։ Ի դեպ, նկարն ու քանդակը, նախ, արժեք են, հետո նաև գին են։ Եվ այդ գները ժամանակի ընթացքում, սովորաբար, բարձրանում են։
Այլ կերպ ասած` կերպարվեստի ոլորտում ներդրված գումարները պահպանվում են, երբեմն էլ` բազմապատկվում։ Սա ականջներիդ օղ արեք։
Ի ՀԵՃՈՒԿՍ ՎԵՐՋԱԲԱՆԻ
Կարեն Դեմիրճյանը ղեկավարում էր երկիրը խորհրդային լճացման բուռն ալեկոծումների ժամանակ։ Նրա կառավարման տարիներին Հայաստանը և՛ նշանակալից ձեռքբերումներ ունեցավ, և՛ անհասկանալի նահանջ։ Ի մասնավորի, Երևանի մետրոպոլիտենը չօղակեց մայրաքաղաքը հյուսիսից հարավ և արևելքից արևմուտք, բայց հսկայական գումարներ և շինարարական ներուժ ծախսվեց Մարզահամերգային համալիրի շինարարության վրա։ Սակայն անուրանալի է նրա ավանդը հայկական մշակույթի, մասնավորապես կերպարվեստի զարգացման գործում։ Կարեն Սերոբիչը Հայաստանի նկարիչների միության սպասված հյուրն էր, հաճախ էր այցելում համամիութենական և հանրապետական ցուցահանդեսներ, հյուրընկալվում էր միության ղեկավարությանը և լուծում կարևոր հարցեր։
Եվ, ինչ խոսք, նրա անունը մանրանկարված է «Հայ կերպարվեստի մեկենաս» պատվո մատյանում։
Վրեժ ԱՌԱՔԵՅԼՅԱՆ